I Fransisk

I Fransisk
fr. François Ier
Şəxsi məlumatlar
Doğum tarixi	12 sentyabr 1494[1]
Vəfat tarixi	31 mart 1547[1] (52 yaşında)
Vəfat yeri	Rambuye[d], Rambuye (rayon), İvelin, İl de Frans, Fransa metropoliyası, Fransa[4]
Vəfat səbəbi	xəstəlik
Dəfn yeri	Sen-Deni bazilikası
Həyat yoldaşları	Fransalı Klod (18 may 1514–20 iyul 1524)[3], Avstriyalı Eleonora (iyul 1530–31 mart 1547)[3]
Uşaqları	II Henri[2][3], Valualı Medlin[3]
Təltifləri
Monoqram
İmzası
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

I Fransisk (fr. François Ier) və ya Anqulemli Fransisk (fr. François d’Angoulême; 12 sentyabr 1494^[1] – 31 mart 1547^[1], Rambuye^[d], Fransa metropoliyası^[4]) — Fransa kralı. Atası V Çarlzın nəticəsi Anqulem qrafı Orleanlı Çarlz, anası isə Savoyyalı Luiza idi. Fransisk 1515-ci ildə həm ana, həm də ata şəcərəsindən qohumu olan, üstəlik qaynatası olan Fransa kralı XII Lüdovikin ardından taxta çıxdı.

Elmin və incəsənətin hamisi olan Fransisk, məşhur əsəri Mona Lizanı satın alaraq Parisə dəvət etdiyi Leonardo da Vinçi də daxil olmaqla, bir çox rəssam, şair, heykəltaraş və incəsənət xadimini ətrafında toplayaraq Fransa renesansının inkişafına təkan verdi. Onun səltənəti dönəmində Fransada mərkəzi hakimiyyət gücləndi, protestantlıq və humanizm cərəyanı gücləndi və fransızlar ilk dəfə Amerikaya addım atdı. Jak Kartye və digər fransız kəşfiyyatçılar vasitəsilə Yeni dünyada Fransa da haqq iddia etməyə başladı və ilk dəfə Fransa müstəmləkə imperiyasının təməli atıldı.

Fransız dilinin standartlaşdırılması və inkişafındakı rolu səbəbilə "le Père et Restaurateur des Lettres" ("Hərflərin atası və Restoratoru"), ən güclü rəqibi Müqəddəs Roma imperatoru V Karlla apardığı müharibədə döyüşlərə şəxsən qatıldığı üçün "Roi-Chevalier" ("Cəngavər kral"), fiziki görünüşü səbəbilə isə "François au Grand Nez" ("Yekə burunlu Fransisk") olaraq da tanınır.

Sələflərinin izindən gedərək İtalya müharibəsinə davam etdi və rəqibi olan V Karlın öncə Burqundiya və İspaniya, ardından Müqəddəs Roma imperiyasının taxtına əyləşməsi ilə Fransa Habsburq imperiyasının mühasirəsinə düşdü. Bu mübarizədə İngiltərə kralı VIII Henri ilə ittifaq qurmaq istəsə də, onun bu cəhdi uğursuz alındı. Ardından xristian dünyasının etirazlarını dinləməyərək Osmanlı sultanı Sultan Süleymanla müttəfiq oldu və uzun illər davam edən Osmanlı-Fransa ittifaqının təməlini atdı.

1. ↑ ^{1 2 3 4} Deutsche Nationalbibliothek Record #118534947 // Ümumi tənzimləmə nəzarəti (GND) (alm.). 2012—2016.
2. ↑ ^{1 2} Генрих II (rus.). // Энциклопедический словарь СПб: Брокгауз — Ефрон, 1892. Т. VIII. С. 355.
3. ↑ ^{1 2 3 4 5 6} Kindred Britain.
4. ↑ ^{1 2} Франциск I // Большая советская энциклопедия (rus.): [в 30 т.]. / под ред. А. М. Прохоров 3-е изд. Москва: Советская энциклопедия, 1969.